وجود مبارک امام زمان(عج) از آن جهت که مظهر اسم اعظم الهی است، واجد تمام کمالات است و بر همین اساس، امام معصوم سرچشمه آب زندگانی است: «قُلْ أَ رَأَيْتُمْ إِنْ أَصْبَحَ ماؤُكُمْ غَوْراً فَمَنْ يَأْتيكُمْ بِماءٍ مَعينٍ»
«به آنها بگو: به من خبر دهید اگر آب‌های مورد استفاده شما، در زمین فرو رود، چه کسی می‌تواند آب جاری در دسترس شما قرار دهد؟!»
زمین از دو پوشه تشکیل شده است: یکی «قشر نفوذناپذیر» که آب را در آنجا نگاه می‌دارد. تمام سرچشمه‌ها، چاه‌ها، قنات‌ها از برکت این ترکیب ویژه به‌وجود آمده‌اند؛ زیرا اگر زمین تا اعماق زیاد نفوذپذیر بود، آب‌ها در زمین فرو می‌رفتند و دست کسی به آنها نمی‌رسید و اگر همه نفوذناپذیر بود آب‌ها روی زمین می‌ماندند و باتلاقی بزرگ درست می‌شد و چیزی به‌نام ذخایر آب زیرزمینی به‌وجود نمی‌آمد.
این نمونه کوچکی از رحمت عام خداوند است که مرگ و زندگی انسان، سخت با آن گره خورده است.2
بنابراین ظاهر آیه به اهمیت «آب جاری» در زندگی انسان‌ها مربوط است؛ ولی در روایات متعدد مصداق آب جاری «وجود امام مهدی(ع)» دانسته شده است.
در منابع معتبر روایی از امام باقر نقل شده است:
«این آیه درباره امام قائم نازل شده است. می‌فرماید: اگر امامتان غایب شود و ندانید که او کجاست، چه کسی امام ظاهری برای شما خواهد آورد تا اخبار آسمان و زمین و حلال و حرام خداوند را برای شما بیاورد؟ سپس فرمود: به‌خدا سوگند! تأویل این آیه هنوز نیامده است و ناگزیر خواهد آمد»3
با کمی تأمل در می‌یابیم که تفسیر آب - این مایه حیات مادی بشر - به‌وجود مقدس امام زمان که سبب حیات معنوی جامعه انسانی است، امری قابل فهم و پذیرفتنی است. نقش امام در جامعه انسانی مثل آب نقشی مهم و اساسی است و البته شباهت‌هایی میان این دو وجود دارد:
1. در قرآن کریم آب منشأ حیات همه موجودات است: «وَ جَعَلْنا مِنَ الْماءِ كُلَّ شَيْءٍ حَی»4
معنی: «و همه چیز را از آب حیات و زندگی دادیم».
امامت حضرت مهدی(ع) نیز مایه حیات فکری و معنوی بشر است چنانکه امام باقر(ع) فرمود: «وقتی قائم ما قیام کند، خداوند دست خود را بر سر بندگان قرار می دهد و بدین سبب خردهای آنان را جمع کرده و عقل ایشان را کامل می‌کند.
2. همان‌گونه که نزول آب از عالم بالاست، موضوع امامت حضرت مهدی(ع) و ظهور او نیز امری آسمانی است. قرآن کریم درباره آب فرموده است: «و خدا از آسمان آب فرو فرستاد»5 و درباره مسأله امامت می فرماید: «... و لا ینال عهدی الظالمین؛ و پیمان من به ستمکاران نخواهد رسید.»6
3. آب سبب پاکیزگی و رفع آلودگی است.
حکومت حضرت مهدی نیز مایه پاکیزگی و طهارت دلهاست. در روایتی از امام علی(ع) نقل شده است: «اگر قائم ما قیام کند... کینه و دشمنی از دل‌های بندگان برود».7
4. همان‌گونه که آب به اعماق زمین می‌رود و هیچ‌کس به آن دسترسی ندارد ، اگر امام به اراده خداوند در پس پرده غیبت قرار گیرد، مردم نمی‌توانند امامی از میان خود برگزینند؛ بلکه نیاز آنان به امام و پیشوای آسمانی باقی است. پس باید در طلب او باشند و از خداوند ظهور او را بخواهند همان‌گونه که در نبود آب، باید از خداوند طلب کنند که چشمه‌های آنها را پُر آب کند.
امام هفتم (ع) در پاسخ برادرش علی بن جعفر درباره تأویل این آیه می‌فرماید:
«زمانی که امام خویش را از دست دادید و از دیدن او عاجز شدید، پس چه خواهید کرد؟!»8
با این بیان روشن می‌شود که مضمون آیه، می‌تواند ناظر به دوران غیبت امام مهدی باشد؛ همان‌گونه که پیامبر وقتی از امامان دوازده‌گانه پس از خود خبر داد، عمار یاسر از آن حضرت درباره مهدی سؤال کرد پیامبر اکرم فرمود:
«ای عمار! خداوند - تبارک و تعالی - با من پیمان بسته که بیرون می‌آید از نسل حسین(ع) نه امام و نهمین آنان از میان ایشان غایب گردد. و این همان سخن خداست که فرمود: «بگو [ای پیامبر] به من خبر دهید که اگر آب مورد استفاده شما در زمین فرو رود چه کسی می‌تواند آب جاری در دسترس شما قرار دهد؟!» برای او (مهدی) غیبتی طولانی خواهد بود که گروهی از امامت او باز خواهند گشت و گروهی دیگر بر آن ثابت قدم می مانند و چون آخر الزمان شود، [مهدی] قیام می‌کند و دنیا را پر از قسط و عدل می‌سازد؛ همان‌گونه که از ظلم و جور پر شده باشد.
پی نوشتها:
1. ملک/ 30.
2. تفسیر نمونه، ج24، ص358.
3. کمال الدین و تمام النعمة، ج1، باب 32، ص325، ح3.
4. انبیاء/ 30.
5. بقره/ 22.
6. مراد از پیمان الهی امامت است. ر. ک: تفسیر مجمع البیان و المیزان، ذیل آیه.
7. الخصال، شیخ صدوق، ج2، ص626.
8. کتاب الغیبة، شیخ طوسی، ص160.
منبع: کتاب انتظار(3)، برگرفته از صص. 103 - 109.
_81358753623.jpg)
